ศาลเจ้าแม่ทับทิมแห่งนี้ก่อสร้างขึ้นตั้งแต่ปีพ.ศ. 2421 โดยชาวจีนไหหลำที่เข้ามาตั้งรกรากในพื้นที่นี้

โดยเจ้าแม่ทับทิมถือเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่ชาวจีนไหหลำให้ความเคารพนับถือเป็นอย่างยิ่ง การสร้างศาลเจ้าแม่ทับทิมขึ้นแสดงให้เห็นว่ากลุ่มชาวจีนไหหลำ ไม่ทิ้งขนบดั้งเดิมของตนอันมีชีวิตผูกพันกับเทพเจ้า และนอกจากศาลเจ้าจะเป็นตัวแทนของการมีอยู่ของกลุ่มคนจีนแล้ว ยังเป็นศูนย์รวมจิตใจของคนไทยเชื้อสายจีน ที่ถึงแม้ว่าจะไม่ได้อยู่ร่วมกันแต่ก็ยังกลับมารวมกันเมื่อถึงงานเทศกาล ในช่วงแรกศาลเจ้าเป็นเพียงศาลไม้หลังคาเตี้ย โดยนายกุ่ยยวด แซ่อุ้ย และนายกุยตง แซ่ต่านเป็นผู้สร้าง ต่อมาในปีพ.ศ.2510 ได้มีการปรับปรุงและขยายศาลเจ้าให้มีขนาดใหญ่ขึ้น หลังจากนั้นก็มีการพัฒนาศาลเจ้าแม่ทับทิมเรื่อยมา

ศาลเจ้าแม่ทับทิม ประกอบด้วยอาคารประธานของศาลเจ้าหันหน้าไปทางแม่น้ำระยอง โดยใช้ด้านยาวเป็นทางเข้าตามระเบียบของอาคารศาลเจ้าจีน มีอาคารประกบสองข้าง แต่อาคารทั้งสองหลังนี้ หันด้านกว้างออกทางด้านหน้าแทน ภายในอาคารประธานปรากฏภาพวาดรูปมังกรประจำทางทิศตะวันออกและเสือประจำทางทิศตะวันตก ซึ่งเป็นเทพประจำทิศตามคติจีน และมีประติมากรรมเทพเจ้าประธานเจ้าแม่ทับทิม หรือ

เจ้าแม่จุ้ยบุ้ยเหนี่ยว ทิศตะวันตกประดิษฐานประติมากรรมเจ้าแม่เทียนโหวและเจ้าแม่กวนอิม ทิศตะวันออกประดิษฐานประติมากรรมเจ้าแม่ไท้ฮัว และถัดออกไปประดิษฐานประติมากรรมเจ้าพ่อเสือ เทพเจ้า 108 และเทพเจ้าไฉ่ซิงเอี้ย ด้านหน้าอาคาประธานมีแท่นบูชาเทพเจ้าฟ้าดิน และศาลาเปิดโล่งมีเสารองรับทั้งสี่ด้านประดับด้วยภาพเขียนรูปมังกร หลังคาแบบจีนประดับด้วยประติมากรรมรูปมังกรบนสันหลังคาเช่นกัน

งานประเพณีที่สำคัญของศาลเจ้าแม่ทับทิม ได้แก่ เทศกาลกินเจและงานเทกระจาด ช่วงแรกที่จัดงานเทศกาลกินเจถ้ามีเงินบริจาคเหลือจะนำไปบริจาคที่วัดและโรงพยาบาลระยอง จนกระทั่งปีที่รัชกาลที่ 9 สวรรคตทางศาลเจ้าแจกข้าวสารให้แก่คนจน เงินเหลือประมาณ 200,000 บาทก็นำไปบริจาคที่โรงพยาบาลศิริราช ส่วนวันที่ 12 สิงหาคม 2561 จะมีการแจกข้าวสารให้คนจนเนื่องในวันแม่แห่งชาติ ศาลเจ้าแม่ทับทิมจัดงานเทศกาลกินเจ 10 วัน วันที่จัดงานของปีพ.ศ. 2561 จัดตั้งแต่วันที่ 8 – 17 ตุลาคม ซึ่งอาหารของศาลเจ้านี้จะไม่เหมือนที่อื่น เนื่องจากมีอาหารไทยจำพวกใส่เครื่องแกงด้วย