บ้านจำรุง ตำบลเนินฆ้อ อำเภอแกลง จังหวัดระยอง ประวัติความเป็นมาของชุมชนแห่งนี้ได้รับการถ่ายทอดจากคุณชาตรี ก่อเกื้อ ผู้ใหญ่บ้านบ้านจำรุง เล่าว่า ผู้เฒ่าผู้แก่บอกกันต่อ ๆ มาว่า คนดั้งเดิมที่นี่เป็นคนชองที่มาจากจังหวัดจันทบุรี สมัยช่วงที่เกิดสงครามกับ ฝรั่งเศส เดินทางด้วยเรือเข้ามาที่บ้านเนินฆ้อ ซึ่งห่างจากบ้านจำรุงประมาณ 7 - 8 กิโลเมตร และอพยพมาที่บ้านจำรุง เนื่องจากเป็นพื้นที่ ที่ไม่ติดแหล่งน้ำมากนัก พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นป่า คนชองจึงเลือกมาอยู่บริเวณดังกล่าว แต่ปัจจุบันคนที่สามารถสื่อสารด้วยภาษาชองได้ เพิ่งเสียชีวิตไป และไม่ทราบแน่ชัดว่า จะมีคนพูดภาษาชองหลงเหลืออยู่หรือไม่ ส่วนตัวผู้ใหญ่บ้านและชาวบ้านบางส่วนในชุมชนนี้ มีเชื้อสายจีน แต่ไม่มีประเพณีหรือพิธีกรรมใดที่แสดงออกถึงความเชื่อแบบจีนเลย บ้านจำรุงมีแหล่งน้ำจืดที่ผุดขึ้นเองตามธรรมชาติ คือ อ่างเก็บน้ำบ้านจำรุง ซึ่งเป็นน้ำที่ผุดขึ้นบริเวณพื้นที่สูงของหมู่บ้าน เมื่อน้ำไหลลงสู่ที่ต่ำอันเป็นที่นา จึงสามารถรับน้ำจากด้านบน ได้แทบทั้งหมด คำว่า “จำรุง” สันนิษฐานว่าน่าจะเพี้ยนมาจากคำว่า “จำรุ” ในภาษาชอง ซึ่งแปลว่า น้ำผุด สอดคล้องกับลักษณะทาง ภูมิศาสตร์ของพื้นที่แห่งนี้

ในอดีตชาวบ้านนิยมทำนากันเป็นส่วนมาก ต่อเนื่องด้วยสวนผลไม้ และสวนยางพารา แต่ปัจจุบันไม่มีคน ทำนาแล้ว เนื่องจากเกิดปัญหาขาดแคลนน้ำ ซึ่งเป็นผลมาจากการขุดบ่อน้ำผุดให้เป็นอ่างเก็บน้ำ ผู้ใหญ่บ้านอธิบายกับผู้ศึกษาว่า เป็นการพัฒนาหมู่บ้านที่ขาดการคำนึงถึงผลกระทบ โดยเชื่อว่าการขุดแหล่งน้ำจะทำให้หมู่บ้านมีน้ำใช้จำนวนมากกว่าเดิม แต่เมื่อ ขุดแล้วกลับทำให้แหล่งน้ำผุดธรรมชาติของหมู่บ้านหายไป จากที่เคยมีน้ำใช้ตลอดทั้งปีก็เกิดวิกฤตน้ำแล้ง ประกอบกับการเปลี่ยนแปลง อาชีพของชาวบ้านที่เปลี่ยนไปทำสวนผลไม้มากขึ้น ทำให้น้ำไม่เพียงพอต่อความต้องการ ทั้งนี้ผู้ใหญ่บ้านเชื่อว่า หากยังมีบ่อน้ำผุดอยู่ ชาวบ้านจะยังคงมีน้ำใช้ตลอดปี ปัจจุบันมีการรับน้ำจากเขื่อนประแสมาใช้ เพื่อให้เพียงพอต่อการเกษตร